Utemeljitelj: Priča o urbanim počecima i nastanku Sarajeva
Izložbom ‘Utemeljitelj’ potvrđuje se i afirmira ličnost Isa-bega Ishakovića, koji zbog svog graditeljskog i prosvjetiteljskog djelovanja spada u red najznačajnijih ličnosti historije BiH.
Akindžijski štit, vodovodna cijev prvog vodovoda koji je napravljen u Sarajevu, a koji je bio u funkciji 420 godina i tefter koji predstavlja popis vakufa Isa-bega Ishakovića iz kasnijeg perioda samo su neki od eksponata koji su predstavljeni na izložbi Utemeljitelj, koja je u organizaciji Udruženja za zaštitu kulturne baštine BiH “Isa-beg Ishaković” i JU Muzej Sarajeva, a pod pokroviteljstvom Grada Sarajeva, otvorena u sarajevskom Brusa bezistanu.
U okviru ove izložbe izloženi su eksponati iz osmanskog perioda koji su vezani za razvoj Sarajeva i to iz oblasti graditeljstva i urbane infrastrukture, nauke, zanatstva, trgovine i simbola državne vlasti, čime se potvrđuje se i afirmira ličnost Isa-bega Ishakkovića, koji zbog svog graditeljskog i prosvjetiteljskog djelovanja spada u red najznačajnijih ličnosti historije Bosne i Hercegovine.
Cilj je, navode organizatori, široj javnosti prikazati njegov historijski značaj i ulogu koju je imao u urbanom nastanku i razvoju “najljepšeg među gradovima”, kako su Sarajevo opisali brojni putopisci.
“Isa-beg Ishaković bi trebao biti inspiracija svima onima koji pretendiraju biti državnici, političari, poduzetnici, graditelji i humanitarci. Posebno bi oni koji djeluju u tom smislu iz Sarajeva trebali imati prepoznatljivu nit u svome poslu koja ih veže za Isa-bega i način na koji je on gledao u budućnost, gradio, darivao, vodio…To je historijski kapital koji je rijedak”, kaže Armin Čelik iz Udruženja za zaštitu kulturne baštine BiH “Isa-beg Ishaković”.
Kako je Sarajevo postalo uzor u formiranju drugih gradova?
Izložba Utemeljitelj predstavljena je u 22 panela i pet kubusa sa predmetima iz tog perioda, koji na slikovit način pričaju priču o urbanim počecima i nastanku Sarajeva.
“Sam prostor Sarajeva, odnosno Vrhbosne koja je obuhvatala današnje Sarajevsko polje, je prostor koji je i ranije bio naseljen. Bilo je tu života i prije, postojalo je dosta sela i zaseoka, pa čak i seoski trg koji se zvao Utornik, jer je utorkom bio pazarni dan i tada su ljudi sa sela dolazili u naselje da prodaju svoje proizvde”, podsjeća Čelik, pojašnjavajući kako je prostor današnjeg grada bio struktuiran prije Isa-bega Ishakovića.
Njegovom pojavom, ističe, dobijamo jedan fenomen u vidu prvog grada orijentalnog tipa koji je formiran u Bosni.
“Pojavom Isa-bega Ishakovića dobijamo organizovanu, urbanu jedinicu koja počinje od Bentbaše – to je selo Brodac čije je stanovnike Isa-beg iselio u Hrasnicu, selo Vrančić, a taj je prostor izuzeo i odatle krenuo u formiranje nove urbane jedinice koja je fenomen po tome što je to prvi grad orijentalnog tipa koji se formira u Bosni”, kaže.
“Sarajevo se može smatrati uzorom u formiranju svih drugih gradova”, naglašava Čelik.
‘Regionalna ličnost’
No, djelovanje Isa-bega Ishakovića nije bilo vezano samo za Sarajevo, već i za Novi Pazar i Skoplje, kao i druge gradove na Balkanu u kojima je ostavio svoj graditeljski pečat, što ga čini još zanimljivijim.
“Balkanski prostor bez njegovog pečata bi izgledao potpuno drugačije”, ističe Čelik dodajući: “Bez Isa-bega Ishakovića Sarajevo ne bi bilo Sarajevo, Novi Pazar ne bio Novi Pazar, kao što ni Skoplje ne bi bilo Skoplje.”
“Današnjim rječnikom, bio je regionalna ličnost jer je kao osmanski sandžak-beg bio prisutan u svim tim predjelima”, ističe.
No, uprkos historijskom značaju i ulozi koji je imao, Čelik upozorava da je “utemeljitelj” Sarajeva poprilično zapostavljen u široj javnosti.
Još uvijek veliki broj građana Sarajeva ne zna gotovo ništa o postanku grada u kojem su rođeni, kaže on, dodajući da kroz rad i aktivnosti udruženja kotinuirano rade na tome da to stanje promjene.
“Veoma je važno da mlade educiramo, a starije da podsjetimo na ulogu i značaj Isa-bega Ishakovića. Ova izložba je jedna od naših aktivnosti na tom polju”, kaže Čelik.
Maketa ulice ‘Trgovka’
U sklopu izložbe Utemeljitelj bit će predstavljena i maketa ulice Trgovka, koju je izgradio sin Isa-bega i koja je također uvakufljena.
“Riječ je o maketi koju je nakon Drugog svjetskog rata napravio jedan čuveni maketar koji je radio i veliku maketu u Brusa bezistanu. Ta maketa je sada restauirana i premijerno je predstavljamo na ovoj izložbi”, navodi Čelik.
“Ona pokazuje ulicu koja se naslanjalana Kolobara-han, prvi sarajevski karavan-saraj koji je u tom trenutku predstavljao granicu samog grada”, dodaje.
Izložba Utemeljitelj bit će otvorena do 15. marta ove godine.
Autori izložbe su muzejski savjetnik Mirsad Avdić, muzejski savjetnik Adnan Muftarević, muzejski savjetnik Moamer Šehović, viša kustosica Indira Kučuk – Sorguč i viši kustos Hamdija Dizdar.
Ko je bio Isa-beg Ishaković?
Vladavina Isa-beg Ishakovića u Bosni trajala je od otprilike 1454. do 1463. godine.
Zbog svog graditeljskog i prosvjetiteljskog djelovanja spada u red najznačajnijih ličnosti historije Bosne i Hercegovine. Početkom marta 1462. godine osnovao je Sarajevo kao zasebnu urbanu i graditeljsku cjelinu.
Bio je posljednji krajišnik Bosanskog krajišta. Historičarka Ramiza Smajić je u ranijem intervjuu za Al Jazeeru navela da o njegovom porijeklu postoje dvije verzije koje kažu “da je riječ o bratu Stjepana Vukčića Kosače, Hranušiću, koga je ovaj predao sultanu Mehmedu Fatihu II kao izraz lojalnosti, a on primio islam i izgradio karijeru kao pripadnik vojničke klase” ili da je riječ o “pripadniku istočnobosanske velikaške porodice Pavlović koga su zarobile akindžije, a on se onda pokazao kao izuzetno sposoban i naslijedio vođu akindžija”.