Stručnjak: Novi svjetski poredak oblikuje se na Bliskom istoku i isključuje Evropu

U članku objavljenom u listu Le Monde, francuski historičar, akademik i politički analitičar Jean-Pierre Filiu analizira promjene na međunarodnoj sceni iz srca ukrajinske prijestolnice Kijeva te objašnjava kako se o sudbini Ukrajine odlučuje u Saudijskoj Arabiji, dok su evropski akteri odsutni iz tog procesa.

U svojoj kolumni, autor naglašava da je Saudijska Arabija postala središte diplomatskih aktivnosti u ukrajinskoj krizi, nakon što su Sjedinjene Američke Države (SAD), pod vodstvom Donalda Trumpa, odlučile obnoviti dijalog na visokom nivou s Rusijom, kojom upravlja Vladimir Putin, bez sudjelovanja Ukrajine ili Evropske unije. Osim toga, Washington je prisilio Kijev da prihvati privremeni prekid vatre uz obavezujuće uvjete koji Ukrajinu stavljaju u izrazito nepovoljan položaj u odnosu na Rusiju.

Francuski historičar ovu centralnu ulogu Saudijske Arabije pripisuje njenim značajnim ulaganjima u SAD te strateškom partnerstvu s Putinom u upravljanju globalnim tržištem nafte. Autor to opisuje kao „logiku reciprociteta“ koja je Ukrajinu svela na puki adut za pregovaranje među velikim silama.

U tom kontekstu, autor skreće pažnju na rastuću napetost između ukrajinskog predsjednika Volodimira Zelenskog i američke administracije, što je rezultat sve većeg pritiska na Kijev. Taj pritisak prisilio je Ukrajinu na značajne ustupke, poput dopuštanja SAD-u da eksploatira njene mineralne resurse u zamjenu za obnavljanje vojne i obavještajne podrške, koju je Washington prethodno suspendirao.

Sa druge strane, Rusija je iskoristila ovu situaciju za pregovore o uvjetima „privremenog“ primirja, koje Filiu vidi kao priliku za predah i ponovno pregrupiranje ruskih snaga. Situaciju u Ukrajini uporedio je sa svojim iskustvima u Gazi, ističući kako je prelazak s primirja na trajni prekid vatre izuzetno složen proces.

Nova međunarodna konfiguracija

Autor podsjeća na primirje proglašeno između Izraela i Islamskog pokreta otpora (Hamas) u Kataru 25. januara. Međutim, ističe da je Izrael nastavio s nametanjem teške blokade Pojasa Gaze, uz podršku Washingtona, što je paraliziralo humanitarne napore. To je pokazatelj, prema njegovom mišljenju, da se regionalni sukobi tretiraju isključivo kao kratkoročno „upravljanje krizom“.

Filiu smatra da je Evropska unija očigledno isključena iz ove nove međunarodne dinamike, jer su rusko-američki odnosi na Bliskom istoku postali glavni pokretač preoblikovanja globalnog poretka.

U tom smislu, autor skreće pažnju na napore američkog izaslanika Stevea Witkoffa da uspostavi pregovaračke kanale koji uključuju Moskvu i Rijad, kao priprema terena za očekivani samit između Trumpa i Putina u Saudijskoj Arabiji.

Filiu zaključuje da se sada uspostavlja nova međunarodna konfiguracija, koja se prostire od Bliskog istoka do različitih dijelova evropskog kontinenta, pri čemu je Evropska unija u potpunosti marginalizirana. To bi, prema njegovom mišljenju, moglo otvoriti put „velikoj“ humanitarnoj i političkoj katastrofi, budući da je američki predsjednik upozorio na mogućnost „masakra bez presedana od Drugog svjetskog rata“.

Filiu završava članak sumornom vizijom globalne situacije, u kojoj su veliki sukobi postali predmet trgovine među velikim silama na Bliskom istoku, dok su manje zemlje, poput Ukrajine, prepuštene same sebi. To ukazuje na nastajanje novog svjetskog poretka koji nadilazi geografske granice i isključuje evropske aktere, što odražava krhkost međunarodne situacije i rastuću neravnotežu u globalnim odnosima, smatra autor.