Može li novi vođa Hamasa ostvariti palestinsko jedinstvo?

Middle East Eye objavio je da je Yahya Sinwar – koji je 6. augusta jednoglasno izabran za novog političkog vođu Islamskog pokreta otpora Hamas nakon ubistva njegovog prethodnika Ismaila Haniyeha u Teheranu – poznat po zalaganju da se unaprijede palestinski pregovori sa ciljem postizanja unutrašnjeg pomirenja.

Portal je – u članku koji je potpisao palestinski politički aktivista Sami Al-Arian – objasnio da je Sinwar, koji je od 2017. godine bio vođa pokreta u Gazi,  za razliku od drugih zvaničnika Hamasa koji su imali tvrđi stav, zagovarao pomirljiv stav, zbog čega je bio blizak i s drugim palestinskim liderima, kao i s pokojnim vođom Palestinske oslobodilačke organizacije (Fatah), Yasserom Arafatom. Čak je išao i dalje od toga, pa je pozivao vođstvo Fataha da se vrati u Gazu i nastavi upravljati civilnim poslovima, što su oni odmah odbili.

Budući da je Sinwar, prema portalu, popravio odnose Hamasa s nekoliko arapskih režima, kao što je Egipat, i bio ključni faktor u njegovom zbližavanju sa Sirijom prije dvije godine, mnogi posmatrači sada govore o jedinstvenoj ulozi koju može imati u postizanju jedinstva između palestinskih frakcija, nakon nekoliko ranijih neuspjelih pokušaja.

Očekuje se da će novoimenovani lider nastaviti u traženju zajedničkog jezika sa čelnicima Palestinske samouprave, ali s obzirom na nepremostive razlike u političkoj strategiji i pristupu unutar palestinskih organizacija, da ne spominjemo ulogu Palestinske samouprave u ekonomskom i političkom kolapsu Gaze, takvi pokušaji će vjerovatno propasti, smatra autor.

Neuspjeli pokušaji

Dana 23. jula, osam dana prije Haniyehovog ubistva, 14 palestinskih frakcija sastalo se u Pekingu na poziv kineske vlade kako bi potpisali deklaraciju o jedinstvu, sa pozivom na formiranje nove “vlade nacionalnog jedinstva” u Ramallahu, što je bio 23. pokušaj pomirenja ovakve vrste između dvije glavne palestinske frakcije, Fataha i Hamasa, još od 2007. godine.

Pekinška deklaracija, kojoj su prethodili brojni sastanci, bila je, po prirodi i sadržaju, slična Deklaraciji iz Kaira iz 2011. i sporazumu o pomirenju u Alžiru 2022. godine, kada su se dvije strane dogovorile da formiraju vladu jedinstva, održe izbore i okončaju postojeće probleme i hapšenja političkih aktivista.

Sinwar je dao veliki doprinos u vođenju pregovora o pomirenju između Hamasa i Fataha u Kairu, gdje je Hamas napravio velike ustupke, prepustivši sve visoke položaje u vladi Palestinskoj samoupravi i dozvolivši raspoređivanje 3.000 sigurnosnih službenika Palestinske samouprave u Gazi, ali Abbas nije implementirao niti jednu od potpisanih obaveza, podsjeća autor.

Palestinska država

Najava Pekinga o sporazumu stigla je usred genocidnog rata koji Izrael vodi protiv Gaze, što je navelo mnoge posmatrače da se zapitaju: hoće li se sporazum u Pekingu razlikovati od prethodnih sporazuma?

Iako su Palestinci decenijama bili ujedinjeni po pitanju oslobođenja Palestine i povratka svojih prava, posebno prava na povratak predviđenog Rezolucijom UN-a 194 nakon Nakbe, od 1974. godine, Palestinska oslobodilačka organizacija odabire politiku usmjerenu ka uspostavljanju palestinske države.

Ovaj proces je kulminirao potpisivanjem sporazuma iz Osla 1993. godine, kada je vođa Fataha i tadašnji šef Palestinske oslobodilačke organizacije Yasser Arafat pristao na to da Izrael zadrži 78 posto historijske Palestine u zamjenu za isprekidanu palestinsku državu na preostalih 22 posto, što je uključivalo Gazu, Zapadnu obalu i Istočni Jerusalem.

Više od 30 godina Mahmoud Abbas nije uspio da postigne održivo političko rešenje, u vrijeme dok je Izrael radio na učvršćivanju svoje kontrole nad Zapadnom obalom, pri čemu se broj izraelskih doseljenika, od 1993. godine, povećao za više od sedam puta – na gotovo 800.000.

Nakon što je administracija bivšeg američkog predsjednika Baracka Obame 2016. godine priznala ovu realnost i objavila da je takozvano rješenje o dvije države gotovo mrtvo, Izrael je usvojio agresivnu politiku judaiziranja Jerusalema, posebno islamskih svetih mjesta u kompleksu džamije Al-Aksa, piše Middle East Eye.

Bez legitimiteta

Osim ideoloških i političkih razlika između palestinskih frakcija, postojao je, prema autoru, još jedan odlučujući razlog za neuspjeh u njihovom pomirenju, a to je miješanje pomagača Fataha koji su, prema njegovom mišljenju, željeli ostvariti svoje interese.

Hamas i Islamski džihad bili su van Palestinske oslobodilačke organizacije, nastavljajući, od 1993. godine, voditi vojni otpor i konfrontaciju s izraelskom okupacijom. Takođe su odbacili i “promašeni” proces u Oslu, koji je doživio potpuni krah u uspostavljanju palestinske države na teritoriji okupiranoj 1967. godine.

Abbas je nastavio insistirati da sve frakcije, posebno Hamas i Islamski džihad, prihvate tri uslova za njegov politički program: priznanje svih sporazuma koje je Palestinska samouprava potpisala s Izraelom, uključujući sigurnosnu koordinaciju, zatim priznanje Države Izrael i ratifikaciju pregovora kao jedine strategije za rješenje o dvije države, te napuštanje oružanog otpora i odbacivanje oružja ili stavljanje istog pod kontrolu njegove vlasti.

Hamas i Islamski džihad su uvidjeli da bi pristajanje na takve uslove značilo napuštanje suštine postojanja i ciljeva njihovih pokreta, pa su se od 2011. godine odlučili na raspisivanje novih izbora.

I zaista, zemlje kao što su Južna Afrika i neke evropske i latinoameričke zemlje davale su jače diplomatske izjave i poduzimale odlučnije mjere od onih koje je poduzimala Palestinska samouprava, kao što je, recimo, tužba protiv Izraela pred međunarodnim sudovima, dok su Abbas i njegovi prijatelji učestvovali sa Sjedinjenim Američkim Državama u izradi strategije za uspostavu nove vlasti u Gazi, za “dan poslije”, navodi autor.

Jedna od glavnih motivacija Hamasa, koji je u Sjedinjenim Američkim Državama, Velikoj Britaniji i nekim drugim zemljama klasificiran kao “teroristička” grupa za učešće u pregovorima u Pekingu bio je i dobijanje međunarodnog priznanja kao odgovorne strane i legitimnog predstavnika.

Kina protiv SAD-a

U kontekstu nedavnog stupanja na snagu multipolarnog svijeta na čelu sa Sjedinjenim Američkim Državama i Kinom, Kina je imala istaknutu ulogu u pregovorima o pomirenju između Saudijske Arabije i Irana prošle godine, a također je željela biti faktor koji će ujediniti Palestince tako što će usvojiti novu političku agendu.

Kina je očekivala da će imati istaknutu ulogu uz Sjedinjene Američke Države, ili čak istiskujući ih, u postizanju rješenja na Bliskom istoku.

Sami Al-Arian je tekst zaključio pitanjem da li bi Sinwar, uprkos njegovoj bliskosti sa drugim palestinskim liderima i tendenciji da ujedini palestinske frakcije, bio spreman pristati na Abbasove uslove u svjetlu nesreće stanovnika Gaze nakon operacije Potop Al-Aksa? To je vrlo malo vjerovatno, zaključuje autor.