Zatvor Sde Teman, izraelski Guantanamo u pustinji Negev

Zatvor u vojnoj bazi u pustinji Negev, udaljen 30 kilometara od Pojasa Gaze prema gradu Beershebi. Osnovala ga je izraelska vojska odmah na početku njene invazije na Gazu 7. oktobra 2023. godine, i u njega zatvorila mnoge koje je uhapsila u Gazi, među kojima su djeca, mladići i starci.

Prema izvještajima o ljudskim pravima i medijskim izvještajima, izraelski vojnici krišili su ljudskih prava nad zatvorenicima u ovom zatvoru, podvrgavajući ih raznim vrstama torture i ponižavanja.

U decembru 2023. godine bili su prvi izvještaji o zločinima, kada je izraelski list Haaretz izvještavao o slučajevima mučenja zatvorenika u ovom zatvoru, a kasnije su o tome počeli govoriti i drugi mediji i izvještaji o ljudskim pravima.

Od početka agresije na Gazu, za šta je okidač bio upad palestinskih boraca u Izrael, izraelska vojska je tri vojna objekta pretvorila u pritvore za Palestince: vojnu bazu Sde Teiman u Negevu te vojne baze Anatot i Ofer na Zapadnoj obali.

Lokacija

Prema opisu nekih koji su pušteni i nekih aktivista za ljudska prava te advokata, pritvorski centar Sde Teman nalazi se u srcu pustinje Negev, veoma daleko od bilo kakvih stambenih zajednica, u području izolovanom i odsječenom od svijeta.

Advokat Khaled Mahajneh je u intervjuu za Al Jazeeru rekao: „Dok sam bio u putu ka pritvorskom centru zajedno sa pripravnicom Marah Amarom i stigao na periferiju grada Rahata u Negevu, primio sam poziv od administracije pritvora te mi je rečeno da je zabranjen ulazak u njega civilnim vozilima. Tražili su da zaustavim auto i hodam. Nakon više od deset minuta hoda, vojni džip u kojem su bila tri vojnika presreo je mene i moju kolegicu te su tražili da uđemo u njeg, a zatim smo krenuli prema pritvoru.“

Dodao je: „Nakon dvadesetak minuta vožnje džipom, ušli smo u pritvor. Iako radim na slučajevima zatvorenika više od decenije i posjećujem ih u izraelskim zatvorima, prvi put vidim zatvor poput ovoga.“

Mahajneh je rekao da Sde Teiman liči na vojnu bazu ili kasarnu, a ne na zatvor kakav je uobičajen, jer su mnogi tenkovi, oklopna vozila i vojna oprema bili posvuda, a na pješčanim dinama bili su vojnici.

Za ovaj pritvor je rekao da „zauzima veliku površinu i da je podijeljen na četiri odjela za pritvaranje stanovnika Gaze, u svakom se nalaze četiri boksa od kalaja i cinka, nalik na štale, u svakom je bilo po 100 zatvorenika u nehumanim uslovima i bez ikakvih životnih potrepština“.

Službene istrage

Prema podacima koje je izraelska vojska dozvolila da se objave, u zatvoru Sde Teiman se nalazi oko 700 zatvorenika. Prema navodima vojske, pokrenuta je istraga o ubistvu 36 zatvorenika, od kojih je većina iz Pojasa Gaze. Prema nekim procjenama, tamo se nalazi više od hiljadu zatvorenika, a prema izvještajima o ljudskim pravima zatvorenika je nekoliko hiljada.

Nakon što su iz zatvora procurili izvještaji i svjedočenja o zločinima i sistemskom mučenju, izraelsko vojno tužilaštvo naložilo je pokretanje službene istrage o tome, posebno nakon vijesti o brutalnom zlostavljanju jednog palestinskog zatvorenika, nakon koje je uhapšeno devet vojnika pod optužbom za kršenje zakona i torturu nad zatvorenicima.

Početkom juna 2024. godine, Vrhovni sud Izraela je prvi put pokrenuo raspravu o zatvaranju vojne baze Sde Teiman, dok je Državno tužilaštvo objavilo da će postepeno prestati koristiti ovu vojnu bazu za ispitivanje zatvorenika, a oni koji se nalaze u njoj bit će prebačeni u druge zatvore.

Tužilac Aner Hellman rekao je – kao odgovor na peticiju koju je sudu podnijelo Udruženje za građanska prava u Izraelu – da je 700 zatvorenika već prebačeno u vojni zatvor Ofer na Zapadnoj obali te da je predviđeno prebacivanje još 500 njih.

Upad u zatvor

Izraelski vojni istražitelji stigli su u zatvor 28. jula 2024. godine, zbog ispitivanja devet vojnika uhapšenih pod optužbom da su kršili zakone i mučili zatvorenike u Sde Teimanu.

Vojnici optuženi za torturu odbili su da sarađuju sa vojnom policijom, dok su izraelski demonstranti upali u vojnu bazu kako bi se suprotstavili istrazi protiv vojnika, a solidarnost s njima iskazale su neke ličnosti izraelske vlade i parlamenta.

Među njima je izraelski ministar za nacionalnu sigurnost Itamar Ben Gvir, koji je u izjavi rekao da „prizor vojnih policajaca koji dolaze u Sde Teiman da uhapse naše heroje nije ništa drugo nego sramota“.

Članovi Knesseta iz stranke Religijski cionizam su, također, otišli u vojnu bazu kao podrška optuženim vojnicima.

Ministar baštine Amichai Eliyahu također je učestvovao u upadu u bazu, a viđen je kako skandira „smrt teroristima“, aludirajući na palestinske zatvorenike u ovoj vojnoj bazi.

Zvi Sukkot (iz stranke Religijski cionizam) i Nissim Vaturi (iz stranke Likud), također članovi Knesseta, učestvovali su u ovome, navodi list Haaretz.

Brutalno mučenje

Prema izvještajima o ljudskim pravima, zatvorenici u ovom zatvoru su izloženi torturi i zlostavljanju, a prema svjedočenjima to je:

• Konstantno držanje u okovima, zbog kojih su nekima amputirani udovi
• Povrede dostojanstva i seksualno zlostavljanje
• Izlaganje neprijatnim mirisima, naguravanje u uskom prostoru i zabrana pričanja
• Ubijanje mučenjem na desetke njih (više od 30)
• Primoravanje da stoje satima i udaranje toljagama
• Uskraćivanje liječenja povrijeđenima
• Stalno okruženi naoružanim vojnicima i policijskim psima
• Dozvola korištenja toaleta na samo jedan minut, a svako prekoračenje povlači za sobom premlaćivanje, zlostavljanje i seksualni napad
• Sprečavanje da se kupaju, dozvoljavajući kupanje samo jedan minut sedmično
• Gladovanje i nepružanje dovoljno hrane
• Ostavljanje zatvorenika bez prostirki za spavanje i prekrivača
• Sprječavanje da obavljaju molitvu i druge vjerske obrede.