Rifata Rastodera sam posljednji put vidio u februaru ove godine. Bila je konferencija povodom 30 godina od zločina u Štrpcima. Bio je vidno narušenog zdravlja, ali je ipak smogao snage da dođe.
U pauzi mi je ispričao o prvoj protestnoj šetnji zbog zločina u Štrpcima tokom onih ratnih godina. Šetnju je predvodio poznati crnogorski intelektualac i antifašist Milika Pavlović.
“Iz one zgrade su nas gađali”, rekao mi je Rifat, pokazujući na, i tada i sada, zgradu Ministarstva unutrašnjih poslova Crne Gore.
Rifat Rastoder se rodio 1950. godine u Petnjici. Završio je Elektrotehnički fakultet, ali je puno više bio zainteresvan za kulturu, novinarstvo i sport. Tako je bio jedan od osnivača alternativnog pozorišta u Crnoj Gori, kao i jedan od prvih majstora karatea u Crnoj Gori.
Životnu egzistenciju će pronaći u novinarstvu, prvo na Televiziji Crne Gore, a onda u dnevnom listu Pobjeda. Sve do 1990. godine će i ostati u novinarstvu.
Politička klima devedesetih ga je natjerala da se aktivno uključi u politiku. Njegov politički angažman u periodu vlasti jedinstvene Demokratske partije socijalista (DPS) uglavnom se bazirao na proteste protiv učešća Crne Gore u ratovima u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, osudi ratnih zločina i zaštiti ljudskih i manjinskih prava. Bila su to izuzetno teška vremena u kojoj je većina odabrala da joj vrhunac protesta bude ćutanje.
Rijetki su se samo usuđivali javno govoriti. Sa rascjepom u DPS-u, Socijaldemokratska partija čiji je jedan od osnivača i uglednih članova bio i Rastoder, pridružila se novoj koaliciji protiv Slobodana Miloševića i njegovih pristalica u Crnoj Gori. Rifat Rastoder će 1998. godine postati potpredsjednik Skupštine Crne Gore.
Dostojanstven cijeli život
Od početka ratova na prostoru bivše Jugoslavije čvrsto se zalagao za nezavisnu Crnu Goru, ali i dostojanstveno mjesto Bošnjaka u okviru države.Tako će biti između ostalog i jedan od osnivača organizacije “Javnost protiv fašizma” kao i Foruma Bošnjaka Crne Gore.
Bio je čvrsti zagovornik vraćanja nacionalnog imena i u Crnoj Gori. Njegova aktivnost u zemlji i dijaspori je, pored napora i ostalih koji su uživali autoritet unutar bošnjačkog naroda, mobilisala maksimalan broj pripadnika bošnjačkog naroda da izađu na referendum 2006. godine i time pomognu samostalnost Crne Gore.
Važno je napomenuti i da je Rifat Rastoder bio i iskreni pobornik lokalpatriotizma. Naime, prostor Gornjeg Bihora sve do 1957. godine bio je samostalna opština Petnjica. Reformom je pripojen opštini Ivangrad. Ovaj prostor, gotovo potpuno naseljen bošnjačkim stanovništvom važio je za jedan od ekonomski najzaostalijih krajeva države. Iseljavanje je bilo jedina privredna grana, pa danas od Podgorice, preko Sarajevo, Kosova, Istanbula, Luksemburga, svugdje živi po jedan Bihor. Rastoder je bio najveći zagovornik da ovaj prostor povrati status opštine u čemu se prije nekoliko godina i uspjelo.
Rastoder je od 1980. godine bio novinar. Iako ga je politika udaljila od ovog posla, za života je objavio nekoliko veoma važnih publikacija koje tretiraju problem ljudskih i manjinskih prava, kao i afirmacije bošnjačkog naroda. Tako će objaviti knjige Crvena mrlja (o Golom otoku u koautorstvu sa Branislavom Kovačevićem), Usud imena: Štrpci (o zločinu u Štrpcima 1993. godine), Pravo na ime, te monografiju Sjećanje na Trša (o Rifatu Burdžoviću Tršu).
Ipak, najznačajnije i najobimnije njegovo djelo je svakako Hronika zločina (1991-2001). Knjiga se bavi ratnim zločinima počinjenim na tlu Crne Gore u tih 10 godina. Rifat Rastoder je bio precizan i odgovoran čovjek pa u ovoj publikaciji možete naći apsolutno svako kršenje ljudskih prava koje se u tom periodu desilo. Publikacija se komotno mogla zvati i Hronika crnogorskog beščašća, a o tome koliko se ova država u tom periodu obrukala najbolje govori to što publikacija ima čak 1.042 stranice.
Posljednjih nekoliko godina života, Rifat Rastoder je proveo, svojom voljom, u osami od političkih zbivanja. Nije krio da je razočaran onim što se dešava u Crnoj Gori. Opravdano je kritikovao i nove vlasti, ali i nekadašnje političke saborce. U javnom životu bi se pojavio uglavnom samo na događajima koje je smatrao važnim (kao obilježavanje godišnjica brojnih ratnih zločina) i uglavnom bi na njima ugrabili da razmijenimo po nekoliko rečenica gdje bi mi uvijek kazao da vrijeme provodi u čitanju i pisanju.
Odgovoran čovjek
Rifat Rastoder je aktivno u politici bio preko 25 godina. Ako bih ga morao okarakterisati u jednoj rečenici ona bi glasila da nije bio čovjek od krupnih riječi, ali jeste od krupnih djela. Rastoder je u diskusijama i javnim nastupima mjerio svaku svoju riječ, jer je, kao što rekoh, bio odgovoran čovjek. Bio je zagovornik dijaloga i maksimalno je poštovao i svoje najljuće političke oponente. Prezirao je razmetanje nacionalnim i vjerskim temama i njihovo korišćenje u lične interese, koje je većini političara u Crnoj Gori, nažalost, postalo zanimanje.
Da se razumijemo, Rastoder je i za aktivnog bavljenja politikom, bio izuzetak od političke klase ove zemlje, kao i samim tim među onima iz reda bošnjačkog naroda koji su se bavili politikom i tvrdili da su tu da brane njegove interese. Od njegovog odlaska iz politike stvari su se samo pogoršavale, pa je tako Rifat Rastoder kao političar još za života postao mitska politička prošlost ove zemlje koja ubrzano propada.
I odista, političari u Crnoj Gori su danas gotovo u potpunosti ljudi bez ikakvih principa, ugleda, lične i političke odgovornosti.
Rastoder se za sve što je javno kazao zalagao u kontinuitetu, ne evoluirajući zarad ličnog ili partijskog interesa.
Van svake sumnje, historija će ga pamtiti kao jednu od najvažnijih ličnosti u političkom životu Crne Gore u ovom periodu.
Rifat Rastoder nije bio bezgrešan niti neko ko nije pravio političke greške. Ali je za razliku od većine tada, i tek ogromne većine danas, bio čovjek sa jasno postavljenim principima, od kojih su najznačajniji zalaganje za multietničku i građansku Crnu Goru, ali i prava bošnjačkog naroda u okviru iste.
I te principe je iskreno branio i propagirao cijeli život. Do posljednjeg daha.
Stavovi izraženi u ovom tekstu autorovi su i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.