Rusija zna kako loviti miševe

Nekoliko minuta nakon što je avion ruskog predsjednika Vladimira Putina aterirao na beogradski aerodrom 17. januara, Evropska unije je „još jednom upozorila Rusiju da bezuslovno i odmah oslobodi 24 ukrajinska mornara, poštuje njihovo pravo na pravno zastupanje, osigura nesmetan pristup konzularnih vlasti uhapšenima, te da se ozlijeđenim članovima ukrajinske posade omogući odgovarajući medicinski tretman“.

Pod optužbom da su nelegalno prešli rusku morsku granicu, mornari su pritvoreni 25. novembra prošle godine kada su inspektori granične službe Rusije zaplijenili tri ukrajinska vojna broda, a nadleženi sudovi su upravo ovih dana produžili pritvor do kraja aprila.

Na tradicionalnoj novogodišnjoj konferenciji za novinare, Putin je izjavio da je „ulazak ukrajinskih ratnih brodova na ruski teritorij smišljena provokacija ukrajinskog režima“.

Nesloga između Zapada i Rusije

Simbolička reakcija na ovo tempirano saopštenje koje je iz Brisela stiglo medijima u trenutku Putinovog prvog rukovanja s domaćinima u Beogradu, mogao bi biti sam doček ruskom predsjedniku i poruke koje su potom uslijedile. Evropsko saopštenje o ukrajinskim mornarima i reakcija srpskog demosa na dolazak „zaštitnika srpstva“, najbolja su ilustracija dekadentnosti i prevaziđenosti i jednog i drugog pola realne sadašnjosti.

Već iz prvih protokolarnih izjava u Beogradu se moglo uočiti da Rusija ne čuje poruke iz Brisela i da pojačava gas u realizaciji svoje nove strategije prema Balkanu. Strategija je inovirana nakon juna 2017. kada je Crna Gora okrenula leđa Rusiji i „ilegalno“ prišla NATO-u. Nakon toga iz Kremlja su dati nalozi za povlačenje ruskog kapitala iz ove zemlje, a Putin je odlučio osobno pomrsiti račune Zapadu u kreiranju „kontroliranog haosa“ u ovoj regiji.

Srbijanskom predsjedniku Aleksandru Vučiću je dodijelio ulogu glavnog oslonca. Obilježio ga je u tu svrhu ordenom ruskog velikana od prije tri stoljeća, a Srbiji je data uloga „neutralnog“ klatna između Rusije i Evropske unije, između Istoka i Zapada. Kao što je Titova Jugoslavija bila nekada u vrijeme prvog Hladnog rata.

Skandalozno negiranje genocida u Srebrenici od strane srbijanskog predsjednika i zaglušujuća rasprava o „genetskim korijenima“ nedužnog kučeta poklonjenog Putinu, potpuno su, međutim, marginalizirali Putinove poruke o strateškom neslaganju sa Zapadom oko Balkana.

Šta je to novo u ruskoj novoj strategiji?  

Populistički „realpragmatizam“! Dok se Zapad zamajava istrošenom „realpolitikom“, uslovljavanjem, „mrkvom“ i „batinom“, ruska strana preferira investiranje u jačanje emocija između balkanskog (prvenstveno srpskog) i ruskog demosa. Kroz ulaganja u nove tehnologije (mladi), infrastrukturu (biznis i turizam), energetiku (sigurna zarada), obrazovanje, kulturu i vjerske institucije (približavanje naroda i pridobijanje masa).

Evropska unija i Sjedinjene Američke Države sve glasnije i nervoznije upozoravaju zemlje regiona da „oni koji odlaze u Moskvu, ne mogu u Evropsku uniju“. Sličan je stav prvi put ugrađen i u redovne godišnje izvještaje Evropske komisije o zemljama regije za prošlu godinu i u rezolucije Evropskog parlamenta. Nasuprot tome, zvanična Moskva hladnokrvno odgovara da će nastaviti poštovati kurs pristupanja Evropskoj uniji svih zemalja regiona ne isključujući iz tog principa ni Srbiju.

„Mi ne pripadamo politici uslovljavanja. Mi smo ubijeđeni da težnja Srbije ka evropskoj integraciji kao i članstvo Rusije u Evroazijskoj ekonomskoj uniji (EEU) nisu prepreke za unaprjeđenje naše raznovrsne saradnje“, odgovorio je ruski predsjednik Putin u Beogradu na novinarsko pitanje kakve su perspektive ekonomske saradnje Moskve i Beograda u slučaju ulaska Srbije u EU?

Evropa ili Rusija – ili je moguće oboje?

„Integracioni procesi se u današnjem globalnom svijetu razvijaju vrlo dinamično i obuhvataju mnoge nove zemlje i savezništva stvarajući tako širom Planete perspektivne konfiguracije od višestruke koristi. Za razliku od zapadnih partnera, mi i ne pokušavamo da stavljamo Srbiju ili bilo koju drugu zemlju regiona pred vještačku dilemu: sa Rusijom, ili sa Evropskom unijom“, rekao je ruski predsjednik tokom posjete Srbiji te  pojasnio da „nije riječ samo o razlici u političkom poimanju balkanskog regiona, već se radi o civilizacijskoj razlici između Istoka i Zapada“.

Zapadni i ruski pogledi prema Balkanu razlikuju se i u metodologiji. Od raspada bivše Jugoslavije, Evropska unija je u zemlje regiona uložila oko 20 milijardi eura nepovratnog novca svojih poreskih obveznika. Ali njena izdašnost nije propraćena poštovanjem realnosti i uvažavanjem tek stvorenih država.

Rusija nema takvu vrstu kompleksa velike nacije. Umjesto populističkih „realpragmatičnih“ rješenja (populizam nema uvijek negativnu konotaciju!), briselski paketi su natovareni uglavnom zahtjevima, uslovima i ucjenama. To ljude odbija.

Ne osporavajući geostrateške i ekonomske interese, nova ruska politika se temelji na ideološkom tradicionalizmu, nacionalnim, kulturološkim, vojnohistorijskim i vjerskim sličnostima. Dok Evropska unija, i da hoće, ne može sakriti profitersku ideologiju historijski zalazeće liberalno-kapitalističke ekonomije, Rusija se sa svojim gasom i gasovodom „Turski tok“ pojavljuje kao spasitelj za narodne mase koje se i ove zime guše ugljenom prašinom. Ljudi to vide.

Umjesto konkretnih megaprojekata kojima bi se načinila historijska razvojna prekretnica po uzoru na Marschalov plan poslije 2. svjetskog rata, EU i zapadni saveznici se već četvrt stoljeća, kao jež u kudelji, zapliću u vlastitoj neprincipijelnosti, dvostrukim standardima i privremenim rješenjima (neriješen status Kosova, ustavna pat-pozicija Bosne i Hercegovine, četvrt stoljeća čekanja na promjenu imena Makedonije…).

Po uzoru na SAD, koji već 70 godina ima specijalizirane medije za promociju vanjske politike (VoA, RFE), te po uzoru na Njemačku (DW, WDR), Rusija je s istim ciljem uspostavila RIA Novosti i Glas Rusije koje je 2014. naslijedio mamutski multimedijalni servis Sputnjik na više od 30 jezika svijeta. Po tom pitanju EU je i danas u kamenom dobu komuniciranja s javnostima.

Mačka koja drijema i mačka koja lovi miševe

Evropska unija, utrkujući se sa SAD-om, Rusijom i Turskom, ima neskrivene ambicije da ovlada cijelim Balkanom kroz članstvo u Uniji, putem turskog modela trgovinskog partnerstva, kroz „EU trećeg kruga“  ili na neki inovativniji način. Rusija se, međutim, drži historijskog fakta po kojem se nikada nikome nije posrećilo da ovlada cijelim Balkanskim poluotokom istovremeno. Samim tim su joj i ambicije mnogo manje.

Rusija bi naredne godine mogla postati peta ili šesta najjača ekonomija svijeta ostavljajući iza sebe Njemačku i Veliku Britaniju. Tako prognozira londonska Standard Chartered banka, specijalizirana za brzorastuće ekonomije Azije, Afrike i Srednjeg Istoka. Uprkos zapadnim sankcijama industrijski rast u Rusiji je iznad svjetskog prosjeka.

Već spomenuta Evroazijska ekonomska unija (Rusija, Bjelorusija, Kazahstan, Armenija i Kirgistan) je jedinstven ekonomski prostor od preko 180 miliona stanovnika i bruto-društvenim proizvodom (BDP) od preko 4 biliona dolara. BRIC zemlje (Brazil, Rusija, Indija, Kina) imaju više od 2,8 milijardi ljudi (40 posto svjetske populacije) i imaju preko 25 posto globalnog bruto-društvenog proizvoda.

Pokazuje se da je Rusija „mačka koja zna da lovi miševe'“ Nije onda čudno što se deset godina od samoproglašenja nezavisnosti Kosova i nemoći EU-a i SAD-a da urede odnose Kosova sa Srbijom i Bosnom i Hercegovinom, Rusija namjerava uhvatiti i tog, trenutno najozbiljnijeg sigurnosnog problema u Evropi. Rusija to želi i na tome se već radi.

Nova arhitektura evropske sigurnosti

Dijalog između Evropske unije i Rusije je u kritičnoj fazi i prolazi kroz najteža vremena do sada. Odnosi Rusija-SAD su još gori. Drugi Hladni rat je „hladniji“ od prethodnog i u njegovim najkritičnijim fazama. Komunikacija dvojice čuvara ključeva nuklearnog rata sve je sličnija žargonu ulice iz predgrađa.

Svjestan toga, Putin je krajem prošle godine potvrdio da je Rusija izvijestila ključne igrače globalnog poretka o detaljima svojih „najnovijih mirotvornih namjera“ i da je spremna za „ozbiljan razgovor po cijeloj strateškoj agendi“. Imajući u vidu da je opšta atmosfera konfrontacije i nepovjerenja sve jača, Putin je pozvao zapadne kolege „da odustanu od metoda ucjenjivanja, prijetnji i provokacija, a da poštuju međunarodno pravo i afirmišu međudržavni dijalog“. Evropskoj uniji je iz Beograda poručio da je uprkos evropskim sankcijama dostava gasa članicama Unije u prošloj godini bila iznad plana i da „EU uvijek može računati na Rusiju“.

Situaciju u svijetu je ocijenio „napetom i nepredvidivom“ prvenstveno zbog „neprekidnih jednostranih poteza SAD-a i nekih drugih zapadnih država“. Pojasnio je da „proširenje Sjevernoaltlantskog saveza po svaku cijenu na region zapadnog Balkana i preostale zemlje ruskog susjedstva predstavlja loše nasljeđe Hladnog rata, pogrešnu i destruktivnu vojno-političku strategiju“.

Vječito pitanje geopolitike i raspodjele sfera uticaja između SAD-a, Rusije i EU Vladimir Putin je postavio na dnevni red odmah po izboru za predsjednika 2000. Za 18 punih godina do dogovora nije došlo.

Nije realno da će Moskvi ikada biti data blanko dozvola za povratak na područja „ruskog svijeta“. Kao što je iluzija da će zapadni saveznici ekonomskim sankcijama i strategijom trijumfa ikada uspjeti ukrotiti Putina. Moguća čarobna formula je u kompromisu. Ako su mir i sigurnost u Evropi interes velikih, kao što se govori.

Stavovi izraženi u ovom tekstu autorovi su i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.

Izvor: Al Jazeera