Prvo obilježavanje 11. jula u Vijeću Evrope: Samo BiH neće imati delegaciju

Višak političkih skandala, manjak mudrosti i kratko pamćenje idealan su okvir za zaborav svega što nam se dešava. I dobrog i lošeg. Po istoj matrici, brzo i olako se slegla prašina i oko samoizazvane suspenzije Bosne i Hercegovine iz Parlamentarne skupštine Vijeća Evrope u Strazburu (PSVE). O tome se od 8. aprila sporadično govori samo u medijima na nivou dnevnopolitičke informacije. Na državnom novou o tome nema ko da zvanično raspravlja.

“Dobro uštimani mrtvaci”

Tročlano državno Predsjedništvo neodoljivo asocira na glavne aktere izvanrednog filma prerano preminulog sarajevskog reditelja Benjamina Filipovića “Dobro uštimani mrtvaci”. Kroz likove korumpirane ministarke, hodže i veterinara, kao u ogledalu se kroz film oslikavaju bosanskohercegovačko poslijeratno društvo i njegova tek začeta  demokratija. Za stepenicu-dvije niže, na državnom nivou i u Federaciji ni nakon devet mjeseci od općih izbora izvršne vlasti nisu ni forminarne. Time se, međutim, ironija i sramota ne završavaju: država koja je nakon 17 godina članstva u Vijeću Evrope tek u predvorju onoga što se na Zapadu smatra tekovinama demokratije, od oktobarskih izbora je istrajno radila na samokažnjavanju i suspenziji iz instituciji kojoj su ljudska prava, demokratija, vladavina prava, socijalna kohezija i kulturna raznolikost temeljni ciljevi. Sve ono čega u BiH upravo nedostaje.

Nakon što ni nakon sedam mjeseci od izbora Parlamentarna skupština BiH nije izabrala novu parmanetarnu delegaciju u Vijeću Evrope, BiH je početkom aprila suspendovana iz Parlamentarne skupštine u Strazburu. To se u junu 2017. dogodilo jedino još Ruskoj Federaciji zbog pripajanja Krima 2014. godine i kasnijih dešavanja u Ukrajini. Nakon oduzimanja prava glasa u PSVE Moskva je obustavila plaćanje članarine od oko 30 miliona eura godišnje čime je uzdrmana cjelokupna dinamika i stabilnost finansiranja Vijeća Evrope pa je pod pritiskom Francuske i Njemačke, Komitet ministara sredinom maja ove godine reakreditirao status ruske parlamentarne delegacije u PSVE. Bosna i Hercegovina nema globalnu važnost kao Rusija, a njena godišnja članarina je minorna u odnosu na rusku.

Godišnjica genocide u Srebrenici bez prisustva BiH

Prva skandalozna marginalizacija Bosne i Hercegovine dogodila se prije desetak dana kada je PSVE glasao za novog generalnog sekretara Vijeća Evrope. Ta glavna persona najstarije integrativne institucije u Evropi ima ključnu ulogu na globalnom nivou, odgovara za provedbu odluka Komiteta ministara i Parlamentarne skupštine, a rukovodi i armijom od oko 2000 službenika iz svih 47 država članica VE. Igrom sudbine na ovu prestižnu evropsku funkciju izabrana je dosadašnja ministrica vanjskih i evropskih poslova susjedne Hrvatske Marija Pejčinović-Burić što je bh. sramotu dodatno multipliciralo.

Ni na dan 11. jula jedino Bosna i Hercegovina neće imati svoju parlamentarnu delegaciju na obilježavanju 24. godišnjice genocida u Srebrenici iako se to u Vijeću Evrope čini tek prvi put. Jedino još Bjelorusija neće biti zastupljena na ovom međunarodno-pravno i moralno-politički važnom događaju jer je trenutno jedina evropska zemlja koja još nije dosegla kriterije za članstvo u najbrojnijoj organizaciji država i nacija na tlu Evrope. Kroz historiju dugu punih 70 godina VE se u više navrata prisjećalo holokausta i drugih historijskih sunovrata na Starom kontinentu, a sada će eto prvi put biti obilježena i godišnjica genocida u Srebrenici. Bez Bosne i Hercegovine na čijem je tlu zločin počinjen!

Svi Dodikovi jataci

Jedino razumno pitanje u vezi s ovom tematikom moglo bi zato i biti kome je sve ovo u interesu, i zašto? Ko i zašto Bosnu i Hercegovinu drži u društvu s najgorim režimima Evrope?

U ovom slučaju se ne radi samo o Miloradu Dodiku – kočničaru, destruktivcu i separatist kome je i samom poznato da je jedini predsjednik države na Planeti koji prkosno javno govori da ne voli ni svoju zemlju ni državu na čijem je trenutno čelu. Nije Milorad Dodik toliko moćan da bi cijelu BiH držao u ropstvu! Nije Dodik ni svih proteklih decenija bio na čelu države. Nije ni toliko čudesno darovit da bi baš svaku blokadu, svaki svoj cirkus i svaku političku nakanu doveo na vrhunac. Osim hajduka, morao bi Dodik imati i svoje jatake. Bez odanih saveznika – vidljivih i skrivenih, očiglednih i maskiranih, bezprizornih i dvoličnih, svaki njegov samostalni politički manevar bi bio uzaludan. Ne bi mogao voditi inat-politiku, uslovljavati imenovanje mandatara za novi saziv Vijeća ministara, niti bi mogao raditi po principu što gore to bolje dokazujući tako da BiH nije funkcionalna država i da kao takva nije održiva. Ko su onda najvjerniji Dodikovi jataci?

Na prvom mjestu su druga dvojica dezorjentiranih članova državnog Predsjedništva, bošnjački član Šefik Džaferović i hrvatski predstavnik Željko Komšić. Odgovorni su što tema suspenzije BiH iz rada PSVE nije postavljena na dnevni red najvišeg organa u državi kao trenutno pitanje svih pitanja imajući u vidu da se radi o gubitku dijela teško stečenog međunarodno-pravnog subjektiviteta Bosne i Hercegovine. Iako je u punopravnom članstvu u Vijeću Evrope od 24. aprila 2002. godine, BiH je u ključnom trenutku za vlastiti opstanak, postala pasivni posmatrač u najstarijoj evropskoj instituciji od čijeg stava zavisi i sudbina euroatlantskih integracija. Zar takve teme i pitanja nisu u isključivoj nadležnosti državnog Predsjedništva kao najvišeg izvršnog organa vlasti u zemlji zaduženog za međunarodni položaj BiH?

Željko Komšić u savezu s Dodikom?

Željko Komšić je dodatno odgovoran jer je u mandatu 2014. – 2018. i sam bio dio desetočlane delegacije Parlamentarne skupštine BiH u PSVE te bi mu, više nego biračima koji su glasali za njega u oktobru lani, trebale biti poznate sve dobiti sudjelovanja u radu panevropskog parlamenta od 630 članova nacionalnih parlamenata zemalja članica VE. Trebale bi mu, više nego ostalim članovima bh. Predsjedništva, biti poznate i sve štete koje će država na čijem je čelu imati nakon samoizazvane suspenzije iz Parlamentarne skupštine u Strazburu.

Na drugom nivou odgovornosti je Parlamentarna skupština BiH koja je po Ustavu obavezna imenovati svoju parlamentarnu delegaciju u PSVE i to najkasnije do početka prvog kvartalnog zasijedanja ovog organa Vijeća Evrope krajem januara kada je i istekao četvorogodišnji mandat dosadašnjoj bh. delegaciji. Među odgovornima su i lideri parlamentarnih stranaka i opozicije kojima su, svakom ponaosob, usta prepuna demokratije, ljudskih prava, evropskih vrijednosti, zajedništva i evropskih integracija. Ni Ured Visokog predstavnika Valentina Inzka već predugo ne krase vrline i iskrena predanost prosperitetu ove zemlje i njenih građana. A ni biračko tijelo, građani, akademska zajednica, civilno društvo i mediji nisu do sada davali povoda za optimizam: egoizam i rasulo se vide na svakom koraku, o patriotizmu je sramota govoriti, sebičnost i život na dnevnoj dozi skandal-politike glavne su odlike bh. sadašnjosti.

“Naredni koraci bi mogli biti dodatna izloacija BiH, urušavanje ionako loše reputacije u međunarodnim okvirima, novo zaoštravanje na domaćem terenu, blokada euroatlantskih integracija, a u konačnici bi se moglo dogoditi i potpuno isključenje BiH iz Vijeća Evrope. Već sada je izvjesno da se institucije u Strazburu neće baviti Bosnom i Hercegovinom do kraja ove godine u kojoj se očekivalo i izglasavanje kandidatskog statusa u Briselu”, izjavio je za Al Jazeera dosadašnji predsjedavajući Parlamentarne delegacije BiH, Senad Šepić.

Šta je samoizazvanom suspenzijom izgubljeno?

Aktivno prisustvo u Vijeću Evrope je važno iz brojnih razloga: zemlja članica je u prilici da bude proaktivna na evropskom i globalnom nivou, da sa 46 drugih država članica ravnopravno sudjeluje u kreiranju prioritetnih tema i rješenja, da održava kontinuirane bliske kontakte sa šest velikih svjetskih igrača koji su u Strazburu u svojstvu promatrača (Sjedinjene Američke Države, Kanada, Japan, Izrael, Meksiko i Saveta Stolica), da na referentnom mjestu zagovara vlastite interese i potrebe, dijeli vlastita iskustva i preuzima najbolje prakse evropskog integralizma zbog čega je VE i uspostavljeno nakon okončanja Drugog svjetskog rata.

„Sudjelovanje u tim procesima je proporcionalno uticaju koji svaka zemlja članica želi i može ostvariti na procese oko sebe. Očito je, međutim, da su neki u BiH odlučili da ne trebamo biti dio bilo kakvog integrativnog procesa niti bilo kakve globalne saradnje. Najbolji primjer je posljednje zasjedanje PSVE kada nismo mogli uticati na izbor generalnog sekretara Vijeća Evrope niti na izbor sudija Evropskog suda za ljudska prava. Upravo su to tačke spajanja između evropskih država gdje se prepoznaju zajednički interesi i gdje se može djelovati u skladu sa vlastitim i zajedničkim interesima”, izjavio je za Al Jazeera bh. sudija u Evropskom sudu za ljudska prava, Faris Vehabović.

Uz podsjećanje da neučešće delegacije u radu PSVE ne podrazumijeva automatsko isključenje iz članstva u Vijeću Evrope, Vehabović upozorava da se samoiznuđena suspenzija u Strazburu doživljava kao loša poruka o (ne)zaintresiranosti BiH za članstvo u „najstarijoj evropskoj kući ljudskih prava i demokratije.” Samoodricanje od dijela međunarodnog pravnog subjektiviteta Vehabović smatra najkrupnijom štetom koju je BiH sama sebi pričinila pa se i sam s pravom prpituje šta je krajnja namjera svih vidljivih i nevidljivih opstrukcionaša.

„Međunarodni pravni subjektivitet podrazumjeva međunarodna prava, obveze i odgovornosti, ali i neposredno podvrgavanje međunarodno-pravnom poretku. Takva pozicija državi omogućuje da vrši ugovaranje i zaključuje međunarodnih ugovora, da se  učlanjuje u međunarodne organizacije, stiče i raspolaže imovinom, da ima međunarodne imunitete i privilegije, predstavlja se diplomatski i vrši sve druge jednostrane, dvostrane ili višestrane međunarodne pravne akte, te da u slučaju potrebe vodi pravne procese i druge poslove svojstvene ovakvim pravnim licima”, podsjeća Vehabović“.

On zaključuje da samoodricanje od dijela međunarodno-pravnog subjektiviteta u slučaju BiH treba posmatrati iz političkog i ustavno-pravnog ugla. Politički podrazumijeva namjerno paraliziranje države i njenih funkcija koje se očituju kroz nerad Parlamentarne skupštine BiH i nemogućnost formiranja novog Vijeća ministara. Svjesna politička opstrukcija dovodi do ustavno-pravnog svojstva ovog problema jer je ustavom BiH dalekovido predviđena mogućnost preferencije državnih u odnosu na entitetske i nacionalne interese konstitutivnih naroda. Članom III stav 5, u odjeljku o dodatnim nadležnostima države navodi se da će „Bosna i Hercegovina preuzeti nadležnost u onim stvarima u kojima se o tome postigne saglasnost entiteta; stvarima koje su predviđene u Aneksima 5 – 8 Opšteg okvirnog sporazuma; ili koje su potrebne za očuvanje suvereniteta, teritorijalnog integriteta, političke nezavisnosti i međunarodnog subjektiviteta države, u skladu sa podjelom nadležnosti među institucijama Bosne i Hercegovine”. Predviđeno je također da prema potrebi mogu biti uspostavljene i dodatne institucije za vršenje ovih nadležnosti.

„Ako se ovakva situacija nastavi i BiH na duže vrijeme bude blokirana u vršenju svojih međunarodnih obaveza koje su neophodne radi očuvanja međunarodno-pravnog subjektiviteta, ta ista država bi trebala posegnuti za ustavnim ovlastima i obavezama u cilju preuzmanja dodatnih nadležnosti od entiteta u skladu sa podjelom nadležnosti među institucijama Bosne i Hercegovine“, smatra Vehabović. 

On smatra da je upravo ovo ključna tačka dodira između političkih i ustavno-pravnih posljedica ovog prevažnog pitanja, te da je ustavno-pravni osnov za zaštitu interesa države i njenog međunarodno-pravnog subjektiviteta, međunarodnog ugleda i dostojanstva svih njenih građana neuporedivo bitniji od politikantstva. U suprotnom BiH rizikuje da se suoči sa međunarodnim, političkim i ustavno-pravnim posljedicama koje mogu biti mnogo bolnije i sramotnije od sadašnje samoizazvane suspenzije u Parlamemtarnoj skuštini Vijeća Evrope.

Stavovi izraženi u ovom tekstu autorovi su i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.

Izvor: Al Jazeera