Pametne tehnologije: Jedini način sprečavanja odlaska mladih

Iseljavanje mladih i obrazovanih ljudi jedan je od najvećih problema koji potresa regiju Zapadnog Balkana, što je, isto tako, fenomen svojevrstan u podjednakoj mjeri za sve zemlje regije. Nepogodna radna klima, tehnička zaostalost i loša zakonska regulativa spoj je faktora koji utiču da se mladi i obrazovani ljudi sve češće odlučuju na napuštanje svoje zemlje. Kada se tome doda i složena i nepovoljna politička klima onda postaje jasno da zemlje regije ne nude perspektivu ostanka za ljude koji su osposobljeni da rade na bilo kojem mjestu na svijetu.

Zaustaviti procese iseljavanja obrazovanih ljudi znači suočiti se sa problemom na otvoren i interaktivan način, koji podrazumijeva suočavanje sa parametrima realnosti. Pored toga, možda još i važnije, jeste stimulirati rast privrednih oblasti koje mogu biti konkurentne na svjetskom tržištu, mišljenje je akademika iz Srbije Predraga Dašića. Favoriziranje industrija znanja jedini je način, kaže Dašić, da se zaustave negativni trendovi i mladi i obrazovani ljudi motiviraju da ostanu u svojim zemljama.

Savremene tehnologije

„Mladi se mogu zaustaviti da ne odlaze samo na tri načina. Prvi način je da se potiče glavna delatnost, u svetskim razmerima su industrijska proizvodnja i informacione i telekomunikacione tehnologije i njihovi servisi. Po svim izračunima Svetske banke najveća dobit i najveći broj zaposlenih je u ove dve oblasti. Velika većina stanovništva jedne države mora raditi u te dve oblasti. Moja tri načina jeste da proizvodnja od delatnosti zasnovane na snazi da pređe u delatnost zasnovanu na znanju. To znači da se mora što pre uvesti i priključiti novim trendovima kao što je industrija 4“.

To konkretno znači da se mora mijenjati poslovna svijest ljudi, odnos prema radu i znanju i njegovanje nove radne etike. Današnji svijet djeluje na principima globalne povezanosti i više nije naučna fantastika, kaže Dašić, da jedan obrazovani mladić, sa svojim personalnim kompjuterom, iz Sarajeva ili Beograda, upravlja fabrikama koje su udaljene od njega hiljadama kilometara.

To će, isto tako, pojašnjava Dašić, značiti da ćemo morati naše ekonomije prilagoditi svjetskim trendovima uvodeći pogone sa sasvim novim zanimanjima. Kao primjer jedne „fabrike budućnosti“, koja postoji već nekoliko godina, navodi Toyotin pogon za proizvodnju automobila.

„Fabrika Toyote radi bez ijednog radnika i na prvom spratu su samo mašine, ali na drugom spratu je veći broj radnika nego da je to klasična proizvodnja, samo što su to nova zanimanja, to su ljudi koji programiraju robote, planiraju resurse, alate i rade brzo održavanje. Dijagnostiku rade. Sasvim jedna nova grupa zanimanja. Mi moramo da pređemo sa obične proizvodnje na proizvodnju tzv. digitalne fabrike, ili  pametne fabrike. Druga stvar što pre se mora preći u kompjuterizaciju, automatizaciju i robotizaciju fabrika. Ako nema toga i mladi će se iseljavati. Treća stvar je bitna, ali je teško postići je na Balkanu, a to je mora se uraditi metodologije za vrednovanje rada i industrijskog i naučno – istraživačkog i svakog drugog. Mi to nemamo“.

Decentralizacija ekonomije

Još jedan dobar način da se zadrže mladi i obrazovani ljudi jeste izgradnja decentraliziranog društva i ekonomije bazirane na regionalnim principima. Akademik Dušan Ješić smatra da se u budućem razvoju zemalja regije i izgradnji ekonomija mora više računa voditi o strateškom planiranju, koje podrazumijeva plansko naseljavanje depopulariziranih područja i jačanju jedne vrste poljoprivredno – gazdinske ekonomije zapadnjačkog tipa.

„Ja mislim da treba potražiti osnovni uzrok, a osnovni uzrok je naglo napuštanje svojih osnovnih znanja, svojeg nasleđa, svog mjesta gdje je rođen i prenaseljavanje gradova, kao što su Sarajevo u BiH, a u drugim republikama svi ti glavni centri i da bi trebalo praksu preokrenuti i početi hraniti i pobuđivati naseljavanje periferijskih mjesta koji se nalaze na granicama svojih republika. Nešto slično su uradili Slovenci. Oni su imali projekte, ali su imali znanje i svoje resurse i druga znanja i još su tražili ljude sa strane gdje su uspjeli programirati nešto poput vraćanje i oživljavanja sredina van centra“.

Slično razmišlja i doktor ekonomskih nauka iz BiH Husein Mehmedović koji u razvoju poljoprivrede vidi način da se zaposle mlade i obrazovane osobe. Mehmedovićev ekonomski model podrazumijeva fleksibilnije raspolaganje finansijskim sredstvima i ulaganje u poljoprivredna gazdinstva u ruralnim dijelovima zemlje, a finansijska sredstva za pokretanje takve vrste gospodarstava osigurao bi emitovanjem „opštinskih obveznica“.

„Jednostavan je način rješavanja problema odlaska mladih iz BiH. Otvaranje malih porodičnih preduzeća je jedan od osnovnih načina rješavanja tog problema. Ja sam u svojoj knjizi Modeli otvaranja i finansiranja malih porodičnih preduzeća predstavio dva modela otvaranja malih porodičnih preduzeća, koja bi se finansirala opštinskim obveznicama koje bi bile emitovane u svakoj lokalnoj zajednici, odnosno opštini, a opštine su sastavljene od mjesnih zajednica. Tako da bi svaka mjesna zajednica imala po jednu zadrugu, odnosno, jednu lokalnu poljoprivrednu zadrugu koja bi imala zadatak da u ruralnim predjelima otvara mala porodična preduzeća na imanjima već postojećih imanja naših ljudi koji su završili srednje škole i fakultete. U tim lokalnim zajednicama opština bi bila nešto kao servis koja bi obezbjeđivala sredstva emitovanjem obveznica“.

Opštinske obveznice

Mehmedovićeva ideja je jednostavna i efikasna, a sredstva koja bi se dobivala od zaduživanja bila bi usmjeravana u najzdraviji dio seoskih poljoprivrednih gospodarstava. Osim toga, time bi se zaduživanje za potrebe servisiranja budžeta, sa svih nivoa vlasti, preusmjerilo u finansiranje proizvodnih djelatnosti.

„Mi imamo problem zaduženosti na kantonalnom, federalnom i državnom nivou. Velika su zaduživanja odnosno veliko je uzimanje kredita od strane državnih institucija, a te kredite uglavnom koristimo za popunjavanje rupa u budžetima. Ukoliko bi se zaduživali na ovaj način finansijska sredstva dobivena emitovanjem obveznica koristila bi se za finansiranje malih porodičnih preduzeća, gdje bi svaka kuća bila preduzeće. Ljudi koji se bave poljoprivredom bavili bi se proizvodnjom povrća, drugi stočarstvom, treći proizvodnjom malina i kupina i ljekovitog bilja i drugih proizvoda koji se mogu proizvoditi na nivou lokalne zajednice. Podizali bi se i drugi prerađivački kapaciteti kao što su sušare ljekovitog bilja, sušare voća i povrća, kapaciteti za preradu voća i povrća u džemove i sokove. Zadruga bi poslovala na principu gdje bi agro – ekonomista kao menadžer zadruge imao zadatak da okuplja ljude u zadrugu i to ne bi bila klasična zadruga kao što su nekada bile“.

Sagovornici Al Jazeere su složni u jednom. Bez obzira koji ekonomski model da se usvoji on mora biti baziran na vrednovanju znanja kao glavnog pokretačkog principa, jer u savremenom svijetu samo znanje može donijeti privredni razvoj i toliko priželjkivani prosperitet običnom čovjeku.

Izvor: Al Jazeera