Naslijeđe Hosnija Mubaraka je Abdel Fattah al-Sisi

Godine 2003. je tadašnji predsjednik Hosni Mubarak kolabirao u egipatskom Parlamentu tokom televizijskog obraćanja. Nedugo zatim je 75-godišnjak oživljen, nakon čega je uspio da završi govor praćen bučnim aplauzom. Kasnije su se Egipćani šalili da su, dok su se ljekari plašili da on neće preživjeti, upitali Mubaraka da li želi uputiti neke oproštajne riječi egipatskom narodu. “Zašto? Gdje oni idu?”, odgovorio je on.

Druga šala kaže da su tokom posjete zoološkom vrtu u Gizi Mubaraku pokazali kornjaču za koju se smatra da je jedna od najstarijih životinja na zemlji. Kada mu je rečeno da kornjače mogu doživjeti 250 godina, Mubarak je jednostavno odgovorio: “Vidjet ćemo”.

Kako se približavao kraj njegovih 30 godina na vlasti, možda jedino što je Mubarak htio da iznad svega da utisne u svijest Egipćana jeste njegova neizbježnost. Nadmašio je očekivanja i preživio je duže nego njegova trojica prethodnika zajedno. Naslijedio je zemlju od 45 miliona stanovnika i doveo do toga da se tokom 30 godina njegove vladavine broj stanovnika udvostručio. U tom periodu je uspio uništiti programe socijalne zaštite uspostavljene tokom vladavine Gamala Abdela Nassera te preokrenuo relativnu političku otvorenost iz doba Anwara el-Sadata.

Danas pod vladavinom željezne pesnice Abdela Fattaha al-Sisija, Egipat je zemlja kojom je rašireno siromaštvo i masovno ugnjetavanje. Ove sedmice, dok su Egipćani, od liberalnog političara Mohameda ElBaradeija do bivšeg selafijskog džihadiste Nagiha Ibrahima, na društvenim mrežama oplakivali Mubarakovu smrt, važno je prisjetiti se da su skorašnji izljevi nostalgije za tim dobom očito nesvjesni činjenice da je egipatska trenutna tragedija Mubarakova trajna zaostavština.

Vanredno stanje

Nakon atentata na El-Sadata 1981, Mubarak je proglasio da preuzima poziciju predsjednika tako što je uveo vanredno stanje čime su suspendirana mnoga osnovna ljudska prava. Početno se smatralo da je to privremena mjera, ali vanredno stanje nikada nije ukinuto i posljedična kršenja ljudskih prava –  proizvoljna hapšenja, vojna suđenja, mučenja – postali su stalni element egipatske države.

Napomena o autorskim pravima

Preuzimanje dijela (maksimalno trećine) ili kompletnog teksta moguće je u skladu sa članom 14 Kodeksa za štampu i online medija Bosne i Hercegovine: “Značajna upotreba ili reprodukcija cijelog materijala zaštićenog autorskim pravima zahtijeva izričitu dozvolu nositelja autorskog prava, osim ako takva dozvola nije navedena u samom materijalu.”

Ako neki drugi medij želi preuzeti dio autorskog teksta, dužan je kao izvor navesti Al Jazeeru Balkans i objaviti link pod kojim je objavljen naš tekst.

Ako neki drugi medij želi preuzeti kompletan autorski tekst, to može učiniti 24 sata nakon njegove objave, uz dozvolu uredništva portala Al Jazeere Balkans, te je dužan objaviti link pod kojim je objavljen naš tekst.

U međuvremenu, postepeno je prostor za političko djelovanje sve više postalo dostupno samo za vladajuću Nacionalnu demokratsku partiju (NDP). Tek nešto više od njegovog pijuna, NDP je nadgledao Mubarakovo uništavanje sistema državne socijalne zaštite građana te uveo privatizaciju i povlašteni kapitalizam što je postalo najistaknutija karakteristika režima u kasnijim godinama.

U prijestolnicama Zapada poznat kao “umjereni arapski lider”, Mubarak je uveliko postao ovisan o dvije milijarde dolara vrijedne pomoći koje su svake godine Sjedinjene Američke Države isplaćivale kako bi se osiguralo da Egipat štiti američke regionalne interese, prije svega za sigurnost Izraela tokom stalne okupacije i naseljavanja palestinske zemlje.

Rat koji je SAD prevodio 1991. godine kako bi se zaustavila iračka invazija i okupacija Kuvajta se pokazao kao prekretnica za Mubaraka. Kao nagradu za učešće zemlje u kampanji, izbrisano je gotovo 20 milijardi neizmirenih državnih dugovanja, što je omogućilo Egiptu da agresivno traži nove zajmove i strane investicije.

Mubarak je većinu tog zamaha iskoristio za daljnju konsolidaciju svoje vladavine, stvarajući nove pokroviteljske mreže i obogaćujući vlastitu porodicu. U izvještaju koji je 2014. godine objavila Egipatska inicijativa za lična prava navodi se da je tokom zadnjih 10 godina Mubarakove vladavine stopa siromaštva nastavila da raste unatoč stalnom ekonomskom rastu zemlje.

Porodično bogastvo

Tokom ustanka 2011, široko rasprostranjeni izvještaj je sugerirao da je bogatstvo Mubarakove porodice vrijedno i do 70 milijardi dolara, što daje neke naznake gdje je većina tog rasta otišla.

Tokom istog perioda, Mubarakova glavna fiksacija je bila stvaranje uvjeta kako bi se omogućilo njegovom sinu Gamalu da naslijedi predsjedničku poziciju nakon eventualne smrti oca. S tim u cilju, stariji Mubarak je uklonio elemente unutar vojske koji su se smatrali neprijateljski nastrojenim ka projektu nasljeđivanja.

Dozvolio je povećanje ovlasti civilnom sigurnosnom aparatu i policijskim snagama, te je izvršio udar na organizacije civilnog društva koje su pozivale na političke i socioekonomske reforme.

Kao najdublje ukorijenjeni društveni pokret, Muslimanska braća su postali glavni Mubarakov glavni protivnik, iskoristivši ukidanje ključnih državnih servisa za uspostavljanje snažnog sektora socijalne zaštite, te osporavajući dominaciju NDP-a u parlamentu.

Ipak, kad god bi se smatralo da grupa prijeti njegovoj kontroli vlasti, Mubarak bi brzo rasformirao organizacije, oduzeo njihovu imovinu i zatvorio njihove čelnike, pametno iskoristivši logiku globalnog rata protiv terorizma kako bi islamske aktiviste prikazao u svjetlu nasilnog ekstremizma.

Čelnici sindikata, akademici, intelektualci i liberalni i ljevičarski aktivisti su na sličan način bili ugnjetavani ili kooptirani, što je ostavljalo malo prostora da se na sceni pojave stvarne političke alternative.

Egipatska revolucija

Godine 2011, tokom pogoršanja socioekonomskih uvjeta i rastuće političke opresije, egipatska revolucija je izbila pod barjakom dostojanstva, slobode i socijalne pravde. Tokom 18 dana ustanka, Mubarak je u više navrata jasno govorio da Egipćani imaju izbor: ili on ili haos.

U kratkim trenucima u kojim se Mubarak pojavljivao na sudu između 2011. i 2013. obučen u bijelu zatvorsku uniformu kako bi odgovarao za neke zločine počinjene tokom njegove vladavine, činilo se da je izbor bio pogrešan. Ali su suci koji su predsjedavali suđenjem na tim pozicijama bili zahvaljujući njemu, što je važilo i za vojne zvaničnike koji su upravljali političkom tranzicijom države, kao i za oligarhe kojim je povjereno da drže ekonomiju na nogama.

Iako je glava bila svrgnuta, režim, činilo se, nije išao nigdje. Nakon lakrdijaške oslobađajuće presude 2014, Mubarak je proveo preostale godine života na privatnom primorskom imanju. Tako da je odgovarajuće da je, nakon što je preminuo u krugu porodice, Mubaraku režim njegovog nasljednika upriličio državnu sahranu sa svim pratećim počastima.

Nekoliko sedmica nakon što je u puču Al-Sisi došao na vlast, sigurnosne snage su u jednom danu masakrirale 1.000 demonstranata s istom brutalnošću kojom su 2011, po Mubarakovoj naredbi, ubile stotine ljudi na Trgu Tahrir i širom zemlje. Deseci hiljada političkih zatvorenika i dalje propadaju u tamnicama koje je Al-Sisi naslijedio od Mubaraka. Nijednoj njihovoj žrtvi nije priušteno jednako dostojanstvu tokom života ili u smrti.

U međuvremenu je režim samo pojačao politike iz Mubarakovog doba. Mjere štednje su se strože provodile, a ukinute su subvencije za hranu i gorivo. Posljedica toga je da sada trećina Egipćana živi ispod zvanične granice siromaštva, a brojni drugi pate u sumornim socioekonomskim uvjetima.

Drakonsko zakonodavstvo koje je značajno ograničavalo mrežu nevladinih organizacija, nezavisnih medija i prava na okupljanje pretočilo je bivša kršenja prava u zakon. Niz ustavnih amandmana ojačali su Sisijevu kontrolu nad državnim institucijama poput sudstva i mogli bi produžiti njegovu predsjedničku vladavinu u narednim decenijama.

Ovo je neizbježno naslijeđe Hosnija Mubaraka.

Stavovi izraženi u ovom tekstu autorovi su i ne odražavaju nužno uredničku politiku Al Jazeere.

Izvor: Al Jazeera