Ko će biti Juncker poslije Junckera?

Iako će se izbori za Evropski parlament održati od 23. do 26. maja 2019. godine, kampanja i lobiranje za poziciju novog predsjednika Evropske komisije i nasljednika Jeana-Claudea Juncker je već počela.

Među kandidatima se mogu pronaći nova i stara imena kada su u pitanju visoke pozicije na nivou Evropske unije, a pred izbore će svaka evropska stranka morati definirati svog ‘spitzenkandidata’ koji će, u zavisnosti od stranačke pobjedničke liste, preuzeti najodgovorniju i najvažniju poziciju u Evropskoj uniji.

Mišljenja o ulozi koju bi predsjednik Evropske komisije trebao igrati u međunarodnoj politici su još uvijek podijeljenja, pa tako, primjerice, predsjednik Francuske, Emmanuel Macron javno favorizira više aktivnijeg zvaničnika, dok su drugi, uključujući nekoliko istočnoevropskih država i Njemačku, oprezni u davanju Komisiji više političke snage.

Srđan Cvijić, viši istraživač u Fondu za otvoreno društvo u Briselu, ističe da nekoliko prepreka stoji na putu bilo kojem od kandidata za ovu poziciju.

“Polazeći od pretpostavke da će izbor predsednika EK-a slediti matricu iz 2014., gde političke grupe u unutrašnjem procesu biraju vodećeg kandidata (tzv. spitzenkandidaten) za predsednika Evropske komisije, uspešan kandidat mora pre svega da osigura podršku svoje političke grupacije da bi vodio listu na izborima za Evropski parlament u maju sledeće godine. Od rezultata određene političke grupacije i njenog koalicionog potencijala zavisiće i šanse spitzenkandidata za izbor. Naravno ne postoje garancije a ni zakonska obaveza da se kandidati biraju na ovaj način, te je teoretski moguć i izbor autsajdera koje podrži koalicija koja se oformi posle izbora. Naravno, isključujem mogućnost da bilo koja politička grupa pojedinačno ima dovoljan broj poslanika u EP-u da sama popuni vodeće pozicije u Evropskoj komisiji i Parlamentu“, kaže Cvijić.

Evropska narodna partija

Kaže da rast euroskeptičnih partija desne orijentacije i kristalizacija progresivnog bloka koji im se suprotstavlja ukazuju, ne samo i na moguću promjenu političke većine koja vodi Evropu, već i na moguću rekonfiguraciju tradicionalnih političkih grupa u Evropskom parlamentu nakon izbora 2019. godine.

“Pre svega, pitanje je i u kojem će se pravcu kretati politička grupacija desnog centra (Evropska narodna partija-EPP) : da li će slediti austrijski model i savez sa ekstremnim desničarima na nivou čitave EU (naravnom pod uslovom da post izborna matematika takvu koaliciju čini mogućom) ili ce se priključiti svojim tradicionalnim partnerima iz levog centra ili sveopštem bloku progresivnih partija. Već iduće nedelje 12. septembra, posle glasa Evropskog parlamenta za ili protiv aktiviranja člana 7 koji vodi ka privremenom oduzimanju prava glasa u Savetu ministara EU-a za (Viktor) Orbanovu Mađarsku (potrebna je 2/3 vecina), dobićemo naznake u kojem će se pravcu kretati pre svega Evropska narodna partija: na, po mom dubokom uverenju, pogrešnom putu koji trasira Orban i koji vodi ka utapanju respektabilnih demohrišćanskih partija u ekstremnu ksenofobnu desnicu (jer je original uvek jači od kopije) ili na putu usmerenom ka obnovi Evropske unije u pravcu novog snažnijeg, solidarnijeg i demokratičnijeg saveza“, navodi Cvijić.

Nakon izlaska Ujedinjenog kraljevstva iz EU-a, navodi on, a s obzirom na veliki broj poslanika EP-a koje na izborima 2019. biraju Francuska (79) i Italija (76), kao i na veliku popularnost partija koje nemaju uporište u tradicionalnim političkim grupama (npr. Republika u pokretu francuskog predsjednika Macrona, partije Ciudadanos u Španiji, ali i vladajući Pokret pet zvjezdica u Italiji) moguća je i sasvim drugačija podjela karata i rekonfiguracija tradicionalnih političkih grupa.

“Vrlo je važno i koji će kriterijumi biti preovlađujući prilikom stvaranja buduće koalicije. Čak i ako se stvori progresivna koalicija, sa jasnim sanitarnim otklonom od ekstremne desnice, ozbiljne podele kada je reč o makroekonomskoj politici Unije (okvirno govoreći Severna Evropa koja se žalaze za nastavak politike štednje i sadašnji način upravljanja zajedničkom valutom – protiv Južne Evrope koja se zalaže sa veća javna davanja i politiku rasta) mogu da uslove i dodatno mešanje karata u maju-junu naredne godine“, navodi Cvijić.

Kandidat mora biti uvjerljiv

Politički analitičar iz Njemačke, Martin Brusis, podsjeća da kandidat za predsjednika Evropske komisije mora prvo dobiti podršku vlada zemalja članica, jer ga one predlažu ka predsjednika i jer su važni partneri za političke inicijative šefa EK-a.

“Vlade i uključene diplomate lobiraju u normalnim okolnostima sa različitim argumentima koji su vezani za proporcionalnost. To se, primjerice, odnosi na balans između predstavnika članica EU-a kada su u pitanju vrhovne pozicije. Tako žele ubijediti druge vlade da ne govore samo državni interesi za određenog kandidata. Kandidat je, također, ovisan o Evropskom parlamentu, jer ga biraju članovi Parlamenta. Ovdje je posebno važna podrška Evropske narodne partije, jer ona trenutno, a moguće je i nakon izbora, predstavlja najjaču frakciju“, kaže Brusis.

Ponavlja da kandidat i sam mora biti uvjerljiv, u smislu da govori više jezika EU-a, dobro komunicira sa različitim političkim stranama i ima iskustva sa vođenjem velikih organa.

“Smatra da privatne tačke i tačke vezane za balans govore za kandidate kao što su Finac Alexander Stubb ili Irac Enda Kenny, kršćanskodemokratske političare iz malih sjeverozapadnih evropskih zemalja s iskustvom vladanja. Pogotovo kada se uzme u obzir činjenica da budući predsjednik Komisije ne bi trebao zbog svoje nacionalnosti biti meta populističkih stranaka u zemljama članicama. Na njemačkog predsjednik Komisije bi populisti iz Južne ili Istočne Evrope vjerovatno gledali kao na simbol njemačke austeritativne politike i njemačkih hegemonijalnih interesa. Stigmatizacija bi smanjila mogućnost djelovanja  Komisije kada su u pitanju glavni izazovi za budućnost EU-a: migracijska politika, stabilizacija eurozone i zaštita evropskog ekonomskog i socijalnog poretka u globaliziranom svijetu“, smatra Brusis.

Kandidat Njemačke

Politički analitičar iz Zagreba, Davor Gjenero, ističe da model oblikovanja Evropske komisije diktira svojevrsne ‘semikompetitivne’ izbore za predsjednika Komisije, a da je novo pravilo, koje će na izborima iduće godine biti primijenjeno tek po drugi put, naime pravilo da prije izbora svaka od europskih stranaka definira svog ‘spitzenkandidata’, a da predsjednik Komisije postaje vodeći kandidat pobjedničke stranačke liste, do neke mjere ograničilo tu ‘semikompetitivnost’.

To se, navodi on, još nije tako snažno uočavalo pred nešto više od četiri godine kad je definiran status Jean-Claudea Junckera, vodećeg kandidata Europske pučke stranke.

“Juncker je, naime, lik iz starih vremena Europske komisije, na neki način bard u Europskom vijeću kao dugogodišnji premijer Luksemburga, a oličenje je onih starih europskih vrijednosti u kojima je bilo vrlo vjerojatno da koncilijantni, svima prihvatljivi akter zauzme ključnu europsku poziciju, čak i ako dolazi iz vrlo male države i iako je njegov elektorat zapravo na europskoj razini zanemarivo mali. Nekoć nije bilo uobičajeno da jedna od dviju najvećih država, Njemačka i Francuska, daju Predsjednika komisije. Izuzeci su bili veliki njemački socijalni znanstvenik, diplomat i političar Walter Hallstein, kao prvi predsjednik Komisije (1958-67), ili Jacques Delors (1985-95), ali sada, kad je uspostavljena institucija vodećeg kandidata, prednost dobivaju političari iz velikih država“, smatra Gjenero.

Valja pretpostaviti, nastavlja on, i to da izbori za Parlament EU-a zapravo nisu posve kompetitivni i da je unaprijed sigurno da će Evropska narodna stranka odnijeti relativnu pobjedu, “što znači da njen vodeći kandidat skoro sigurno postaje predsjednikom EK-a“.

Mogherini i Schulz

Otud, ističe on, i zaoštrene ambicije Njemačke da ovog puta njihov političar bude vodeći kandidat desnog centra, Manfred Weber, političar koji dolazi iz bavarske CSU, mlađe partnerice u njemačkoj vladi, a koji je od 2014. na poziciji predsjednika EPP-a.

“S francuske strane spominju se dvoje relevantnih kandidata, glavni pregovarač za Brexit Michel Barnier, koji je već pred nešto više od četiri godine vodio borbu za položaj vodećeg kandidata s Junckerom, i nekadašnja predsjednica MMF-a Christine Lagarde. U sustavu bez vodećih kandidata, neki drugi akteri imali bi daleko više šansi od aktera koji vodi prvi europski brakorazvodni potstupak ili bavarskog parlamentarnog tehnokrata. Stara EU, koja je poticala izvrsnost i onda kad dolazi iz malih zemalja, i koja nije mnogo marila za stranačka zaleđa, vjerojatno bi tražila „novi vjetar“ s nekim od političara poput danske liberalne europske komesarke za konkurentnost Margarethe Vesteger“.

Gjenero je mišljenja da kandidati, poput njemačkog socijaldemokrate Martina Schulza, koji je netom izgubio političku borbu na domaćem parteru, ili Federice Mogherini, čija je stranka kolabirala, ni u starom, ni u novom modelu nemaju nekih realnih šansi.

Srđan Cvijić kaže da ne želi komentirati šanse pojedinačnih kandidata za predsjednika Evropske komisije, smatra da je suviše rano govoriti o tome.

Izvor: Al Jazeera